LỄ HỘI ĐẬP TRỐNG RẰM THÁNG GIÊNG CỦA TỘC NGƯỜI MA COONG

Sau Tết Nguyên đán của người Kinh, thường đến đêm trăng trong 16 tháng Giêng âm lịch là tộc người Ma Coong có Lễ hội Đập trống. Đây là lễ hội vô cùng độc đáo của tộc ít người ở phía Tây Quảng Bình cho đến nay còn giữ nguyên được giá trị nguyên bản, nguyên sơ thu hút nhiều khách du lịch tham quan trong và ngoài nước khi về Quảng Bình trúng dịp được tham dự.

Du khách cùng già làng

Tộc người Ma Coong ở rải rác nhiều nơi của phía Tây Quảng Bình nhưng mật độ tập trung đông nhất là vùng núi phía Tây huyện Bố Trạch, tập trung ở xã   Thượng Trạch.  Lễ hội đập trống của người Ma Coong là lễ hội giàu tính bản địa với ý nghĩa sâu sắc là sự cầu may, cầu sức mạnh, cầu vượt qua tai họa, cầu sự phù hộ chung của Trời – Đất cho người dân tộc ở khắp mọi nơi.

Rượu cần tiếp khách

          Cùng với biết bao lễ hội từ Bắc vào Nam, miền ngược cũng như miền xuôi ở nước ta thì Lễ hội Đập trống của tộc người Ma Coong có sự độc đáo của nét văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc nhất. Dù trong điều kiện núi rừng hoang sơ cách trở, lại trải qua sự ác liệt của nhiều cuộc chiến tranh và những điều kiện khó khăn, khắc nghiệt do thời tiết núi rừng, quan hệ xã hội nhưng cho đến nay người Ma Coong vẫn bảo tồn, lưu giữ được giá trị di sản văn hóa phi vật thể vô cùng quý báu này của dân tộc mình.

Già làng đánh chiêng

          Các Già bản vẫn thường kể lại cho con cháu rằng: Ngày xửa, ngày xưa ở bản người Ma Coong  sống rất khổ, đàn ông vấn dãi ( mang khố) hàng ngày vào rừng săn bắn, đàn bà trùm mấn, ngực để trần ngày ngày lên rẫy, người phơi sương, phơi gió vô cùng vất vưởng. Quanh năm ăn không no bữa, vì đói kém, con người, con vật tranh giành nhau mỗi khi vụ mùa sắp thu hoạch. Và càng nguy hại nhất vào mỗi mùa thu hoạch lúa, bắp, khoai, sắn...là  lúc có nhiều đàn khỉ đông đến hàng trăm  con kéo từ núi cao tới hoành hành. Trong mỗi đàn khỉ có một con hung dữ đầu đàn không chỉ đến cướp hoa trái mà còn dọa bắt phụ nữ, trẻ em khi lên rẫy một mình. Nỗi lo sợ ấy luôn ám ảnh dân bản mà không có cách nào để đuổi được đàn khỉ quái ác ấy đi.

          Một hôm có một vị Già bản mang gùi lên rẫy đi hái củi thì trời kéo mây đen sập xuống thấp, bỗng có một tia chớp rạch trời sáng lóa rồi tiếng sấm bất thình lình thì nổ ran inh tai, nhức óc. Khi nghe tiếng sấm, cả lũ khỉ đều hoảng sợ, rầm rầm xô đẩy nhau chạy vào rừng, chui vào hang lèn ẩn nấp không dám ló mặt ra. Mấy con khỉ to do quấn dây chằng chịt vào người để dắt trái cây quá nặng mà phải chạy chậm ì ạch liền bị sét đánh chết, xác cháy đen thui đen thủi. Kể từ đó lũ khỉ rất sợ mỗi khi tiếng sấm dậy trời. Chứng kiến cảnh bầy khỉ bị sét đánh cho tan tác, Già bản nghĩ ra được cách làm tiếng sấm để hù dọa lũ khỉ mỗi khi chúng kéo đàn tràn xuống phá rẫy. Đó là dùng da con nai buộc vào một khúc cây gỗ rỗng ruột rồi dùng que gỗ đánh lên mặt da phát ra tiếng đùng, đùng như sấm. Và từ đó mỗi khi trống đánh lên thì lũ khí cũng khiếp hồn bỏ rẫy chạy trốn. Nhờ Già bản nghĩ ra chiếc “ Trống sấm” ấy mà từ đó năm nào rẫy lúa, rẫy bắp... cũng được bảo toàn, cây trái trên rẫy tốt tươi , dân bản luôn được mùa và cuộc sống được ấm êm hơn.

Già làng

          Để nhớ công lao vị Già bản và cầu cho quanh năm bốn mùa làm ăn thuận lợi, hàng năm cứ đến ngày 16 tháng Giêng âm lịch, dân tộc Ma Coong tổ chức việc cúng tế  dâng lên Thần linh những của ngon vật lạ sinh lợi được trên vùng đất của dân tộc mình. Hoạt động ấy dần dần thành một lễ hội lớn của dân tộc người Ma Coong  .

Mâm cúng

          Lễ thức của Lễ hội Đập trống diễn ra theo những quy định của dân bản rất nghiêm ngặt và chặt chẽ. Bản trao quyền cho người Già nhất, tức là người tìm ra miền đất đang ở (trước đây người dân tộc này di trú 3 năm 1 lần do vị Già bản đi tìm đất đẹp và yên ổn, thuận lợi). Trước khi lễ, theo sự phân công của Già bản , mội người bắt tay chuẩn bị một mâm cổ, đồ lễ trong mâm gồm các thứ :

          - Thực vật gồm: Gạo nếp, bắp chuối rừng, đọt cây mây, đọt cây đoác.

          - Động vật gồm: Con gà trống, cá đánh nơi Suối Cấm.

          - Đồ uống gồm: Rượu Hiêng ( chưng cất từ gạo nếp).

          Trống lễ được chuẩn bị như sau: Tang trống được đẵn ra từ cây “Chi Cúp”, đây là cây gỗ tốt, nhiều xơ nhặng, chịu được mưa nắng không mục, không nứt vỡ, ruột rỗng và sống nhiều năm tuổi ở rừng.

Trống dang được làm

          Mặt trống được bịt bằng da con nai săn bắn về (Nay hiếm nai nên bịt bằng da trâu ). Da Nai (trâu ) được căng phơi cẩn thận và khi khô thì cuộn chặt đem để trên gác đảm bảo luôn giữ được khô ráo.

Trống hoàn thiện

Mọi người thi nhau đập trống

Cách bịt trống: Tang trống được dùng dao sắc gọt phẳng hai đầu, bọc da vào đầy hai mặt tang trống, lấy dây mây ràng kín và dùng hàng trăm chiếc nêm tre kéo rán, nêm chặt sao cho mặt da căng là đạt yêu cầu. Khi mặt da trống căng ra cả hai đầu đứng xa trông như một quả cầu gai to lớn. Dùng dùi mây soong dài 3 gang gọt nhẵn gõ lên mặt trống phát ra một thứ âm thanh vang dội thật kỳ lạ. Âm thanh ấy chính là tiếng nói, là hiện thân của vị Thần linh nghiệm, thần bí của người Ma Coong  không bị thế lực hung dữ như mưa bão, núi lở, đất sập…khuất phục được. Theo tục lệ quy định thì trống chỉ được ghép một ngày trước khi lễ hội. Làm trống phải chọn những người già làng giàu kinh nghiệm và các chàng trai khỏe mạnh, làm ăn may mắn trong năm. Cũng theo tục lệ quy định, cá suối để cúng Thần phải được đánh lưới về ở con Suối Cấm. Suối Cấm mỗi năm chỉ được đánh một lần và chỉ có Già làng mới được mang lưới xuống suối đánh. Có như thế mới giữ được tinh sạch khi cũng lễ và khi cúng Thần mới trưng dùng.

Già làng thực hiện nghi thức cúng

          Cách hành lễ được tổ chức như sau: Tối 16 vào lúc trăng vàng vừa chênh chếch ở phía Đông là tính giờ bắt đầu lễ. Già bản vào làm chủ lễ. Chủ lễ mặc váy áo màu đen có những họa tiết sặc sỡ, đầu đội tóc dài xỏa xuống vai, phủ xuống tận eo lưng. Người đến lễ ăn mặc đẹp, khiểu phục trang truyền thống dân tộc có gắn cúc bạc, cổ đeo vòng kiềng, tay nhiều vòng bạc lấp lánh khi chuyển động. Tất cả cùng xếp hàng quay mặt vào bàn lễ. Bàn lễ có năm mâm cỗ bày sẵn, tượng trưng cho Ma Coong có năm nhánh họ chính. Chủ lễ khấn lễ và làm phép đọc lời cầu khấn kéo dài nửa canh giờ. Khi xong lễ, chủ lễ cầm dùi mây tiến lại phía đặt trống đánh một hồi dài vang lên chuyền rền khắp núi. Sau đó lần lượt đại diện năm dòng họ lên đánh trống và tiếp đó là dân bản, gái trai, già, trẻ…mỗi người cầm một dùi trống chuẩn bị sẵn chen nhau vào đánh lên mặt trống. Ai đến đánh trống cũng kêu lên một câu “Rao lữ Giàng ơi” (sướng quá trời ơi) hòa với tiếng trống lẫn trong tiếng gió reo giữa đại ngàn rừng Trường Sơn.

          Mọi người theo nhau đánh trống cho đến khi mặt trống thủng mới thôi và lửa bếp cũng bắt đầu tàn, trả lại cho núi rừng bóng đêm trùm xuống bao la. Ngay sau lễ hội kết thúc cũng là lúc các đôi trai gái, các đôi bạn tình được dịp tìm gặp nhau đi “Sim” bằng những tín hiệu thiêng liêng của con tim. Theo tục lệ người nào tìm được bạn thì năm mới làm ăn gặp được may mắn.

Trống  sau khi bị đánh vỡ

Sau trống vỡ các đôi bạn tình rắt tay nhau đi

Các đôi bạn tình đi Sim Cho đến khi từ bốn phía gà rừng gáy ran họ lại chia tay nhau về nhà trong tâm trạng  không vấn vương, không buồn chán. Mỗi người cứ vậy theo cuộc sống riêng của gia đình làm nương, phát rẫy với niềm hy vọng của sự may mắn mà lễ hội thiêng liêng mang lại cho họ và chờ đợi lễ hội năm sau.
Video lễ hội đập trống tộc người Ma Coong